Đi tìm sự thực lịch sử về vua Gia Long
Tác giả: Thụy Khuê
DĐKP giới thiệu: Vai trò của Vua Gia Long, Minh Mạng nói riêng và của triều Nguyễn nói chung trong lịch sử Việt Nam vẫn còn là đề tài tranh cãi không dứt và dường như trên văn đàn Việt Nam hiếm có một tác phẩm nghiên cứu nào có tính thuyết phục. Sử gia trong nước thì đông đảo, nhưng khi tìm thấy những tư liệu lịch sử đi ngược với đường lối của đảng cộng sản thì cũng chẳng có ai dám đưa ra (trừ một ít người đã về hưu). Ở ngoại quốc thì lực lượng quá mỏng, đề tài này lại không mang tính thời sự nóng hổi. Cho nên hiếm khi chúng ta đọc được một công trình nghiêm túc bằng tiếng Việt, mang tính phản biện với dòng nghiên cứu lịch sử chính thống trong nước. Bài viết sau đây và tác phẩm đi kèm “Vua Gia Long và người Pháp” của Thụy Khuê là công trình hiếm hoi, quý báu rất xứng đáng để tham khảo. Xin trân trọng giới thiệu.
Cách cai trị của Putin dựa trên di sản bạo lực châu Á
Tác giả: Jörg Himmelreich, NZZ 30-8-2022
Biên dịch và chú giải: Tôn Thất Thông
Giới thiệu: Rất nhiều nhà phân tích phương Tây ngạc nhiên về sự bùng nổ chiến tranh ở Ukraine. Có lẽ vì họ quen phân tích theo lo-gic đúng hoặc sai, lợi ích hoặc rủi ro. GS Jörg Himmelreich của đại học Paris dùng cách tiếp cận khác, đứng trên quan điểm lịch sử để truy tìm nguyên nhân phát sinh bạo lực tại Nga nói chung. Cách tiếp cận này có lẽ có ích cho chính trị gia thế giới khi đối đầu với những xung đột lớn trong tương lai, thí dụ như đối đầu với Trung Quốc chẳng hạn. (Xin xem thêm chú giải ở cuối bài, được đánh số bằng [x]).
Bi hài kịch Afghanistan – Chúng ta học được gì?
Tác giả: Tôn Thất Thông
Có độc giả yêu cầu chúng tôi viết một bài phân tích tường tận về lịch sử A Phú Hãn (Afghanistan). Đề tài này rất hay nhưng cũng khá phức tạp, chúng tôi chưa phân công được người nào sẽ phụ trách. Thay vào đó, vì tính thời sự còn nóng hổi, xin ghi lại và thử phân tích vài mốc lịch sử quan trọng để quí độc giả tham khảo, hy vọng cũng lý giải được phần nào nguyên ủy của những biến động vừa qua. Một vài ý ở phần kết có thể tham khảo thêm để chiêm nghiệm về những chuyện liên quan đến Việt Nam.
Thăng trầm của Maya – Bài học về môi trường (P3)
Những nguyên nhân dẫn đến sự suy tàn
Tác giả: Tôn Thất Thông
Tóm tắt: Trong phần một (xem ở đây, có kèm video), chúng ta đã có một cái nhìn sơ lược về lịch sử thăng trầm của Maya. Phần hai (xem ở đây) trình bày vài thành quả khoa học dựa theo những ghi chép trong bốn cuốn sách xếp (codices) duy nhất còn tồn tại. Phần ba, cũng là phần cuối khảo sát tiến trình thăng trầm của lịch sử Maya qua các thời kỳ, và căn cứ vào các tài liệu khảo cổ về sau, chúng ta thử xem đâu là nguyên nhân sâu xa dẫn đến sự suy tàn bí ẩn của một nền văn hóa cao với sức sống mãnh liệt của người dân. Tất nhiên là không đầy đủ, nhưng chúng tôi sẽ chú trọng đến những nguyên nhân nào mà lịch sử Maya có thể cung cấp những bài học hữu ích cho thế hệ chúng ta và con cháu về sau.
Thăng trầm của Maya – bài học về môi trường (P2)
Những thành quả khoa học của Maya
Tác giả: Tôn Thất Thông
Tóm tắt: Trong phần một (xem ở đây, có kèm video), chúng ta đã có một cái nhìn sơ lược về lịch sử thăng trầm của Maya. Trình độ văn minh và các sự kiện lịch sử Maya được các giáo sĩ và học giả ghi chép cẩn thận trong các văn thư. Tiếc là trong hàng vạn kinh văn đó, chỉ còn sót lại bốn văn tự còn tồn tại và được lưu giữ cẩn thận. Từ bốn văn tự đó, chúng ta xem thử Maya đã có những thành quả khoa học nào, từ đó so sánh sơ bộ với văn minh thế giới đương thời. Việc phân tích nguyên do của sự suy tàn được dời lại vào phần 3, sẽ lên mạng tuần sau.
Thăng trầm của Maya – Bài học về môi trường (P1)
Tổng quan về lịch sử Maya, có video
Tác giả: Tôn Thất Thông
Ai có một ít quan tâm đến văn hóa cổ châu Mỹ La-Tinh chắc hẳn đã biết đến Maya. Đó là một dân tộc lạ kỳ, đã phát triển văn minh rất cao từ những năm trước Công Nguyên, nhưng rồi suy tàn một cách bí ẩn. Về thiên văn, Maya với kiến thức chính xác về thuyết nhật tâm (Heliocentrism) đã đi trước châu Âu hơn 1500 năm. Về toán học, họ có một hệ thống số độc đáo bao gồm cả số 0, vốn dĩ là thành tố quan trọng hàng đầu trong toán học hiện đại. Để so sánh: châu Âu hơn 1000 năm sau, đến thế kỷ 12 mới biết sử dụng số 0 để tích hợp vào hệ thống thập phân hôm nay. Nhưng nguyên do nào đã khiến Maya lặp lại chu kỳ hưng thịnh rồi thoái trào nhiều lần trong lịch sử? Chúng ta học được gì từ bài học Maya?
Diễn Đàn Khai Phóng 