Trang chủ » Nghiên cứu Tư tưởng
Category Archives: Nghiên cứu Tư tưởng
Khai sáng và tiến bộ (II)
Tiến bộ
Tác giả: Thái Kim Lan – Ludwig Maximilian Universität, München
Trong thảo luận về “Khai sáng” (Thời Đại Mới 11/2004), vấn đề tiến bộ cũng đã được nêu ra. “Tiến bộ” ở đây được hiểu theo nghĩa quá trình chuyển đổi bao gồm nội dung và mục đích của khai sáng Âu châu. Bài viết sau đây sẽ chỉ tập trung vào những vấn nạn liên quan đến “tiến bộ khoa học, kỹ thuật, kinh tế” như thành tựu của khai sáng. Chắc chắn bài này sẽ lặp lại một số ý tưởng của bài Khai sáng nhìn từ góc độ triết sử tây phương (Thời đại mới, số 3, năm 2004) khi bàn đến các triết thuyết liên quan; những điều lập lại này hi vọng có thể làm cho vấn đề đi trước thêm sáng tỏ.
Khai sáng và tiến bộ
Khai sáng và tiến bộ – Nhìn từ góc độ triết sử Tây phương
Tác giả: Thái Kim Lan – Ludwig Maximilian Universität, München
“Khai sáng và tiến bộ” thường được hiểu là thành tựu tinh thần khoa học của triết học Tây phương từ thế kỉ thứ 17, 18. Bài viết này do đó sẽ thảo luận “Khai sáng và tiến bộ” trên bình diện ấy từ góc độ triết sử, nhưng kết luận của nó sẽ để ngỏ cho những thảo luận kế tiếp chung quanh vấn đề “khai sáng” trên bình diện rộng hơn, toàn thể hơn, vượt khỏi giới hạn Âu châu, bởi lẽ, tuy thuật ngữ “khai sáng” dùng để chỉ khuynh hướng nổi bật của thời tân tiến, nó còn được hiểu như một tiến trình khai phóng của con người trong bối cảnh lịch sử nói chung cũng như từ mỗi hoàn cảnh hiện sinh riêng biệt trong thế giới thực tại mà con người đang sống. Do đó những triết thuyết Ðông phương về khai sáng của Khổng học, Ðạo học và Phật học cũng nên được thảo luận trong tương quan này…
Lữ Phương và giải thưởng Phan Chu Trinh
TÔI ĐÃ ĐỌC MARX TRONG HOÀN CẢNH NÀO
Tác giả: Lữ Phương – Diễn từ nhận “Giải Nghiên Cứu” của Quỹ Văn Hoá Phan Châu Trinh 2018
…tôi chỉ xin được nhấn mạnh đến một điểm mà tôi cho là mấu chốt: học thuyết Marx không phải là một khoa học bao gồm những quy luật tất yếu có thể đem ra thực hiện trong các kế hoạch phát triển, cải tạo xã hội một cách nghiêm nhặt. Những kết luận mang tính cách mạng do Marx đề xuất về mặt thực tiễn, thực sự đã được tạo ra bằng một thứ logic biện chứng về lịch sử đặt nền trên sự tồn tại của hàng loạt những giả định về hiện thực, mà nếu thiếu đi như điều kiện cần và đủ thì những kết luận ấy mãi mãi sẽ chỉ là những giả tưởng, suy đoán mộng mơ…
Chế độ dân chủ chết như thế nào
Tác giả: Steven Levitsky & Daniel Ziblatt: This is how democracies die
Guardian, 21-1-2018
Người dịch: Huỳnh Hoa
Từ cuối cuộc Chiến tranh Lạnh, phần lớn những vụ sụp đổ của các chế độ dân chủ đều không do các tướng lãnh và binh lính gây ra mà do chính các chính phủ được bầu lên. Giống như ông Hugo Chávez ở Venezuela, các nhà lãnh đạo được bầu lên đã làm băng hoại các thiết chế dân chủ (democratic institutions) ở Gruzia, Hungary, Nicaragua, Peru, Philippines, Ba Lan, Nga, Sri Lanka, Thổ Nhĩ Kỳ và Ukraine.
Vì sao chủ nghĩa xã hội thất bại?
Tác giả: Paul R. Gregory: Why Socialism Fails
Hoover Institution, 10/01/2018
Người dịch: Hiếu Chân
Khi Liên bang Xô viết gần sụp đổ, Francis Fukuyama tuyên bố chế độ dân chủ tự do đã chiến thắng chủ nghĩa xã hội kế hoạch hóa trong bài nhận định năm 1989 của ông, “Điểm tận cùng của Lịch sử?”. Hơn một phần tư thế kỷ sau đó, Liên xô quả thực đã tan rã. Phần lãnh thổ Đông Âu của nó bây giờ thuộc về Liên minh Âu châu. Trung Quốc có một nền kinh tế thị trường cho dù đất nước vẫn bị cai trị bởi một đảng duy nhất. Còn các nhà nước “xã hội chủ nghĩa” Bắc Hàn, Cuba và Venezuela đang trong đống đổ nát về kinh tế. Giờ đây, ít ai ủng hộ việc “quay lại Liên xô”.
Nhà lý luận cung đình của Trung Quốc
Sự trỗi dậy của Vương Hỗ Ninh
Tác giả: Ryan Mitchell
Người dịch: Huỳnh Hoa
DĐKP giới thiệu: Một gương mặt mới trong bộ phận chóp bu đảng Cộng Sản Trung quốc (CSTQ) là Vương Hỗ Ninh. Nhiệm vụ của Vương có lẽ là xây dựng hệ tư tưởng cho bộ máy quyền lực đảng CSTQ. Đặc tính của Vương thể hiện trong các công trình nghiên cứu mấy thập niên qua là, trên đường xây dựng học thuyết “chủ nghĩa xã hội mang đặc điểm Trung Quốc”, Vương không coi trọng Marx-Lenin, mà đặt nền tảng lý luận trên hệ tư tưởng phương Tây trong buổi đầu của thời hiện đại (tức khoảng thế kỷ 16-18), với mục đích là tìm kết luận về sự cần thiết của nhà cai trị mạnh mẽ, mà theo nhận định chủ quan của Vương, là một yếu tố quan trọng đã đưa Tây Phương lên tột đỉnh của sự thống trị hoàn cầu, điều mà Tập Cận Bình đang cần.
Nhận thức của Vương về nhà cai trị mạnh mẽ không đúng hẳn. Có lẽ Vương chịu ảnh hưởng tư tưởng của Niccolo Machiavelli trong thế kỷ 16 đã từng chờ đợi một lãnh tụ đầy quyền uy để thống nhất nước Ý, bất chấp những gì sẽ xảy ra cho các nước chung quanh, bất chấp cả nền văn hóa Cơ Đốc có thể bị ảnh hưởng. Nhà cai trị mạnh mẽ trong quan niệm của Vương không phải là điều cốt lõi của nguồn gốc văn minh phương Tây. Nó có thể quan trọng trong thời cổ đại và trung cổ, nhưng trong lịch sử cận đại, mọi nhà cai trị mạnh mẽ với mộng bá vương cuối cùng đều tiêu tan sự nghiệp: Napoléon của Pháp, Mussolini của Ý, Hitler của Đức v.v… Tuy thế, cách tiếp cận của Vương sẽ là một cơ hội cho giới trẻ Trung Quốc có điều kiện tiếp xúc với tư tưởng phương Tây, qua đó họ sẽ tự tìm thấy nhiều điều quan trọng khác về lý thuyết nhà nước hiện đại, về tự do, về dân chủ, về kinh tế thị trường, và nhất là về nguồn gốc và quá trình phát triển các cuộc cách mạng lớn thời cận đại v.v… Được như thế, cuộc cách mạng bên trong Trung Quốc sẽ tự nó diễn ra đúng qui luật như nó đã xảy ra tại phương Tây cuối thế kỷ 18. Tìm hiểu Vương Hỗ Ninh lúc này có lẽ cũng là điều thú vị.
GÓP Ý – Để tư duy lý luận không còn đứng mãi bên lề cuộc sống
Tác giả: Đào Công Tiến (cựu Hiệu trưởng Đại Học Kinh Tế TP HCM và thành viên Ban Nghiên Cứu của cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt)
Tập sách nhỏ GÓP Ý này là phần trích riêng những bài viết từ cuốn sách “Tư Duy Phát Triển” do nhà xuất bản Thời đại xuất bản năm 2011, có bổ sung thêm một số bài mới đưa lên ở đầu sách: “Góp ý trước thềm phán quyết-sửa đổi Hiến pháp 1992”, “Đừng quay lưng lại với đòi hỏi cải cách thể chế chính trị”, Nhớ lại và suy ngẫm từ mấy câu chuyện sau 30.4.1975”. Tất cả nội dung của những bài viết đều liên quan đến tư duy lý luận gắn liền với chuyện dân, chuyện nước mà tác giả quan tâm, gởi gắm vào đó tâm huyết và sự hiểu biết của tác giả.
DĐKP xin hân hạnh giới thiệu tác phẩm của một nhà học giả chân chính, đã can đảm nói lên những suy nghĩ trung thực, dù cho búa rìu của hệ thống đàn áp tư tưởng vẫn áp nặng hàng ngày. Tập sách (92 trang) bao gồm 17 bài viết cùng chủ đề nhưng tương đối độc lập nhau, cho nên độc giả có thể chọn để đọc các đề tài nào thuộc quan tâm của mình.
