Thời đại khai sáng – Lý tính và niềm tin tôn giáo
Tác giả: Tôn Thất Thông, tháng 4/2024
Chúng ta hãy bắt đầu từ giả sự thuần phục và suy luận ở một trình độ mới. Vạn vật đã đạt đến một đỉnh điểm, nơi mà không ai phân biệt giữa tín đồ Kitô và Do Thái giáo, người Thổ, cộng đồng ngoại đạo. Niềm tin tôn giáo đã mất tất cả tác dụng đến đạo đức, luân lý. […] Kitô giáo không còn lại gì ngoài những hình thức và thành kiến bên ngoài, đã biến con người thành thú vật bằng cách tước đoạt quyền tự do sử dụng quyền phán xét của họ và bóp nghẹt ngọn lửa lý tính bên trong họ. (Baruch de Spinoza, 1670)
[Đọc tiếp trên Diễn Đàn Khai Phóng]
Hoặc nghe Video:
Bước đi đầu tiên: Tự do Tư tưởng
Tác giả: Tôn Thất Thông, tháng 4/2024
Nếu trong kinh tế, tự do kinh doanh là gốc rễ của sự tăng trưởng phồn vinh, thì trong triết học và các lĩnh vực nghiên cứu khác, tự do tư tưởng là cội nguồn của mọi sáng tạo và là nguồn cảm hứng tạo nên sáng kiến để canh tân, đưa xã hội đến tiến bộ.
Xin mời xem Video trên Youtube:
Khai sáng là gì?
Tác giả: Tôn Thất Thông
Sau hai kỳ thảo luận về các vấn đề tổng quát, hôm nay, chúng ta bắt đầu khảo sát các biến cố lịch sử cụ thể và các nhân vật cụ thể trong thời đại khai sáng. Nhưng trước hết, chúng ta hiểu “Khai sáng là gì?”. Đó là một câu hỏi vô cùng quan trọng trong nền triết học hiện đại. Hôm nay, chúng ta thử trả lời câu hỏi đó.
[Đọc tiếp trên Diễn Đàn Khai Phóng]
Hoặc xem Video trên Youtube:
Xung lực nào khởi động trào lưu khai sáng
Tác giả: Tôn Thất Thông
Nguồn gốc dẫn đến trào lưu khai sáng ở mỗi vùng mỗi khác. Tuy nhiên, trên bình diện rộng ở lục địa châu Âu, trào lưu khai sáng ở các vùng đều có chung một xuất phát điểm giống nhau, ấy là phản ứng tâm lý của sự khủng hoảng về ba niềm tin: đối với chính trị, với tôn giáo và đối với chính bản thân mình.
[Xem tiếp trên Diễn Đàn Khai Phóng]
Hoặc xem Video trên Youtube:
Thời đại thái cực 1914-1991
Tác giả: Eric J. Hobsbawm
Người dịch: Nguyễn Ngọc Giao
DĐKP giới thiệu: Những ai nghiên cứu lịch sử thế giới thời cận và hiện đại từ cách đây 200 năm, hẳn không xa lạ gì với Eric Hobsbawm, sử gia tiếng tăm nhất nước Anh. Đọc Hobsbawm, chúng ta theo dõi được tiến trình lịch sử rất chính xác, nhưng không phải qua phong cách viết biên niên sử cổ điển, mà qua sự phân tích và tổng hợp rất sâu sắc để hiểu lo-gic của các diễn biến lịch sử. Ộng đã sáng tác bộ lịch sử thế giới dài hơn 1800 trang, chia làm bốn tập. Sau đây là bản dịch công phu của tập bốn viết về thế kỷ 20, mà quý độc giả có thể đọc từng chương của công trình dài gần 700 trang.
Bạo lực cần bị lên án
Cách đây ba tuần, Hamas đã tiến hành một cuộc khủng bố lớn trên bộ và bắn hỏa tiễn vào lãnh thổ Israel. 1.400 người chết và hơn 200 người bị bắt làm con tin, trong đó có cả trẻ em, phụ nữ và người già. Để trả đũa, Israel bắn hỏa tiễn, phi cơ oanh tạc và mới đây tấn công đường bộ vào Gaza. Cho đến 2/11, có 9.061 người Gaza thiệt mạng. Chưa kể hàng ngàn căn hộ bị phá hủy. Chưa kể Gaza bị cắt nước, cắt điện, cắt nhiên liệu, cắt nguồn thực phẩm, và 700.000 người phải di tản tránh bom đạn. Cứ cho là có 1.000 chiến binh Hamas bị tiêu diệt, thì số còn lại gần 90% là thường dân Gaza với hơn 2.000 trẻ em. Hành động quân sự nhắm vào thường dân, dù là “khủng bố Hamas” hay “trả đũa chính đáng Israel”, đều là hành động cố ý giết người, cần lên án. Bạo lực bao giờ cũng bị đáp trả bằng bạo lực. Vòng xoáy bạo lực này đã có hơn 10 lần trong 75 năm qua. Vì đâu nên nỗi này? DĐKP giới thiệu vài tư liệu lịch sử, dù chỉ cắt nghĩa quá khứ nhưng có thể dùng để lý giải hiện tại và tương lai:
– Nguyên nhân xung đột Israel và Palestine từ 100 năm nay
– Nguyên nhân sâu xa các xung đột ở Trung Đông
và thêm hai bài về tình hình hiện tại:
– Trí thức Israel và Palestine nghĩ gì?
– Trí thức Do Thái chống chủ nghĩa Zionist nghĩ gì?
Israel – Miền đất hứa, quốc gia bị đe dọa
Tôn Thất Thông
Chọn lọc và tóm tắt từ phóng sự của đài ZDF, kênh Terra X History
Chúng tôi đã thả bóng ma tôn giáo thoát ra khỏi cổ chai. Vì trong thực tế, chúng tôi đã thả lỏng cho những thành phần tôn giáo cực đoan tha hồ hoành hành. Và điều đó đặt thêm một dấu hỏi lớn về tương lai của dân tộc Israel. Tôi tin rằng, Israel vẫn sẽ tồn tại. Nhưng một quốc gia Israel như thế nào trong tương lai, để cho những người như tôi có thể sống được? Đó còn là một câu hỏi lớn (Élie Barnavi, cựu đại sứ Israel ở Paris).
Phù thủy và đồ đệ tập việc: các ngành khoa học tự nhiên
Tác giả: Eric J. Hobsbawm
Người dịch: Nguyễn Ngọc Giao
Lời người dịch: Bài này là bản dịch chương 18 (trên 19 chương) của bộ sách “Thế kỷ XX Ngắn: Thời đại Thái cực”, cuốn lịch sử thế kỷ XX nổi tiếng của nhà sử học Eric J. Hobsbawm. Nói “Thế kỷ Ngắn” vì Hobsbawm khuôn nó vào thời gian 77 năm, từ 1914 (bùng nổ Thế chiến thứ Nhất) tới 1991 (Liên Xô sụp đổ). Tương phản với “Thế kỷ Dài” là thế kỷ XIX mà ông cho bắt đầu từ 1789 (Cách mạng Pháp) và chấm dứt năm 1914…
Hiệp ước Sykes-Picot và thảm kịch người Kurds
Chủ nghĩa thực dân ở Trung Đông (Phần 4)
Tác giả: Tôn Thất Thông
Khi bức tường Bá Linh sụp đổ vào năm 1989, Willy Brandt phát biểu: “Những gì thuộc về nhau sẽ cùng nhau phát triển”. Người Kurds diễn đạt lại như sau: “Cái gì không thuộc về nhau thì không cùng nhau phát triển”. Đây chính xác là những gì mà người Kurds đã trải nghiệm trong thế kỷ vừa qua ở bốn quốc gia: Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Iraq và Syria. Với biện pháp cưỡng bức, đàn áp, tàn sát cũng như diệt chủng văn hóa, tất cả bốn quốc gia này đã cố gắng đồng hóa người Kurds thành dân bản địa. Đây là lý do dẫn đến các cuộc nổi dậy không ngừng của người Kurds, khiến hàng trăm nghìn người thiệt mạng.
Hiệp ước Sykes-Picot và 100 năm hỗn loạn ở Trung Đông
Chủ nghĩa thực dân ở Trung Đông (Phần 3)
Tác giả: Tôn Thất Thông
Sự hỗn loạn suốt một thế kỷ ở Trung Đông là hậu quả của Sykes-Picot cho đến hiện tại. Hoa Kỳ, Nga và ở một mức độ nào đó là Liên minh châu Âu là những cường quốc quốc tế mới đã thay thế Anh và Pháp trong việc cố gắng định hình khu vực Trung Đông. Họ có những toan tính riêng liên quan đến cách thức khu vực này nên phát triển như thế nào. Họ đã đầu tư mạng sống và tiền bạc để hiện thực hóa những toan tính đó. Ngoài ra, những cường quốc lớn trong khu vực như Thổ Nhĩ Kỳ, Iran và Saudi Arabia lại có những kế hoạch riêng cho tương lai của khu vực. Nhưng một lần nữa, chính sự thay đổi không ngừng của các chủ thể địa phương, các tác nhân nhà nước và phi-nhà-nước sẽ định hình kết quả cuối cùng cho khu vực.
Diễn Đàn Khai Phóng 