Thời đại Khai sáng – Cách mạng Khoa học bắt đầu như thế nào?
Tác giả: Tôn Thất Thông, tháng 10/2024
Trong thời đại khai sáng, triết gia khám phá những khoa học mới, và tất cả để phục vụ cho con người làm chủ thiên nhiên và môi trường sống chung quanh. Dùng thuật ngữ của David Hume, khai sáng là thời đại của “những khoa học đạo đức” mới mẻ: Xã hội học, tâm lý học, kinh tế chính trị học và giáo dục hiện đại (Sử gia Peter Gay).
Xem tiếp Video:
Thời đại khai sáng – Hai luồng triết học chính
Tác giả: Tôn Thất Thông
Trong thời đại khai sáng, những lâu đài triết học mọc lên một cách nhộn nhịp, liều lĩnh và kiêu kỳ. Triết học trong thời đại này được vinh danh rực rỡ như chính trào lưu nghệ thuật Barock đương thời. Những tên tuổi lớn như Descartes, Spinoza, Leibniz cũng như Locke, Hobbes, Hume đại diện cho những lâu đài triết học tráng lệ. Nhưng khi đi vào bên trong để quan sát cấu trúc bản vẽ của từng lâu đài, chúng ta cũng thấy những nét đặc thù riêng. Tuy nhiên, nhìn một cách tổng thể, các lâu đài này thể hiện hai xu hướng nổi bật: Thuyết duy lý và thuyết duy nghiệm.
Xem tiếp Video:
.
Thời đại khai sáng – Lý tính và niềm tin tôn giáo
Tác giả: Tôn Thất Thông, tháng 4/2024
Chúng ta hãy bắt đầu từ giả sự thuần phục và suy luận ở một trình độ mới. Vạn vật đã đạt đến một đỉnh điểm, nơi mà không ai phân biệt giữa tín đồ Kitô và Do Thái giáo, người Thổ, cộng đồng ngoại đạo. Niềm tin tôn giáo đã mất tất cả tác dụng đến đạo đức, luân lý. […] Kitô giáo không còn lại gì ngoài những hình thức và thành kiến bên ngoài, đã biến con người thành thú vật bằng cách tước đoạt quyền tự do sử dụng quyền phán xét của họ và bóp nghẹt ngọn lửa lý tính bên trong họ. (Baruch de Spinoza, 1670)
[Đọc tiếp trên Diễn Đàn Khai Phóng]
Hoặc nghe Video:
Bước đi đầu tiên: Tự do Tư tưởng
Tác giả: Tôn Thất Thông, tháng 4/2024
Nếu trong kinh tế, tự do kinh doanh là gốc rễ của sự tăng trưởng phồn vinh, thì trong triết học và các lĩnh vực nghiên cứu khác, tự do tư tưởng là cội nguồn của mọi sáng tạo và là nguồn cảm hứng tạo nên sáng kiến để canh tân, đưa xã hội đến tiến bộ.
Xin mời xem Video trên Youtube:
Khai sáng là gì?
Tác giả: Tôn Thất Thông
Sau hai kỳ thảo luận về các vấn đề tổng quát, hôm nay, chúng ta bắt đầu khảo sát các biến cố lịch sử cụ thể và các nhân vật cụ thể trong thời đại khai sáng. Nhưng trước hết, chúng ta hiểu “Khai sáng là gì?”. Đó là một câu hỏi vô cùng quan trọng trong nền triết học hiện đại. Hôm nay, chúng ta thử trả lời câu hỏi đó.
[Đọc tiếp trên Diễn Đàn Khai Phóng]
Hoặc xem Video trên Youtube:
Xung lực nào khởi động trào lưu khai sáng
Tác giả: Tôn Thất Thông
Nguồn gốc dẫn đến trào lưu khai sáng ở mỗi vùng mỗi khác. Tuy nhiên, trên bình diện rộng ở lục địa châu Âu, trào lưu khai sáng ở các vùng đều có chung một xuất phát điểm giống nhau, ấy là phản ứng tâm lý của sự khủng hoảng về ba niềm tin: đối với chính trị, với tôn giáo và đối với chính bản thân mình.
[Xem tiếp trên Diễn Đàn Khai Phóng]
Hoặc xem Video trên Youtube:
Thời đại thái cực 1914-1991
Tác giả: Eric J. Hobsbawm
Người dịch: Nguyễn Ngọc Giao
DĐKP giới thiệu: Những ai nghiên cứu lịch sử thế giới thời cận và hiện đại từ cách đây 200 năm, hẳn không xa lạ gì với Eric Hobsbawm, sử gia tiếng tăm nhất nước Anh. Đọc Hobsbawm, chúng ta theo dõi được tiến trình lịch sử rất chính xác, nhưng không phải qua phong cách viết biên niên sử cổ điển, mà qua sự phân tích và tổng hợp rất sâu sắc để hiểu lo-gic của các diễn biến lịch sử. Ộng đã sáng tác bộ lịch sử thế giới dài hơn 1800 trang, chia làm bốn tập. Sau đây là bản dịch công phu của tập bốn viết về thế kỷ 20, mà quý độc giả có thể đọc từng chương của công trình dài gần 700 trang.
Israel – Miền đất hứa, quốc gia bị đe dọa
Tôn Thất Thông
Chọn lọc và tóm tắt từ phóng sự của đài ZDF, kênh Terra X History
Chúng tôi đã thả bóng ma tôn giáo thoát ra khỏi cổ chai. Vì trong thực tế, chúng tôi đã thả lỏng cho những thành phần tôn giáo cực đoan tha hồ hoành hành. Và điều đó đặt thêm một dấu hỏi lớn về tương lai của dân tộc Israel. Tôi tin rằng, Israel vẫn sẽ tồn tại. Nhưng một quốc gia Israel như thế nào trong tương lai, để cho những người như tôi có thể sống được? Đó còn là một câu hỏi lớn (Élie Barnavi, cựu đại sứ Israel ở Paris).
Phù thủy và đồ đệ tập việc: các ngành khoa học tự nhiên
Tác giả: Eric J. Hobsbawm
Người dịch: Nguyễn Ngọc Giao
Lời người dịch: Bài này là bản dịch chương 18 (trên 19 chương) của bộ sách “Thế kỷ XX Ngắn: Thời đại Thái cực”, cuốn lịch sử thế kỷ XX nổi tiếng của nhà sử học Eric J. Hobsbawm. Nói “Thế kỷ Ngắn” vì Hobsbawm khuôn nó vào thời gian 77 năm, từ 1914 (bùng nổ Thế chiến thứ Nhất) tới 1991 (Liên Xô sụp đổ). Tương phản với “Thế kỷ Dài” là thế kỷ XIX mà ông cho bắt đầu từ 1789 (Cách mạng Pháp) và chấm dứt năm 1914…
Thế kỷ cực đoan
Diễn giả: Eric John Hobsbawm
Ghi chép tóm tắt: Tôn Thất Thông
DĐKP giới thiệu: Eric Hobsbawm là một trong những nhà sử học tiếng tăm nhất nước Anh, có lẽ cả châu Âu, nếu không nói là cả thế giới. Mặc dù bài diễn văn này đã được trình bày cách đây 25 năm ở đại học Konstanz, nhưng nội dung vẫn mang tính thời sự cho những ai muốn phân tích vài khía cạnh trong lịch sử thế kỷ 20. Eric Hobsbawm là tác giả bộ lịch sử gần 1.800 trang nói về 200 năm thời kỳ cận đại châu Âu, gồm bốn tập. Tập sau cùng có tựa đề là „The Age of Extremes. The short twentieth century 1914–1991“ đã được dịch sang 40 thứ tiếng. Một phần của tập đó là chủ đề bài diễn văn này.
Diễn Đàn Khai Phóng 