Thời đại Khai sáng – Di sản cách mạng Pháp 1789
Biên soạn: Tôn Thất Thông – Hiệu đính: Hoàng Lan Anh
Bi kịch của chế độ quân chủ chuyên chế trong thế kỷ 18 không phải là chiến tranh, cũng không phải là những biến cố cách mạng dữ dội trong năm 1789 tại Pháp, mà là sự tan rã của hệ tư tưởng cũ để được thay thế bằng những sáng kiến mới vốn dĩ được ươm mầm từ thế kỷ 17, thăng hoa trong thế kỷ 18 và hiển lộ qua những biến cố dồn dập và tạo thành trào lưu cách mạng năm 1789.
Xem tiếp Video:
Thời đại Khai sáng – Cách mạng Pháp 1789 (2)
Phần 2: Nguyên nhân xã hội, văn hóa, tư tưởng
Biên soạn: Tôn Thất Thông – Hiệu đính: Hoàng Lan Anh
Trong phần một, chúng ta đã khảo sát ba nguyên nhân chính trị, kinh tế và tài chính, vốn dĩ là những ngòi nổ làm cách mạng bùng phát. Giờ đây, chúng ta khảo sát những nguyên nhân sâu xa hơn. Trước hết là sự xung đột quyền lợi giữa các giai cấp, vốn đã âm ỉ từ một thời gian rất dài, và trong bối cảnh trào lưu khai sáng đang lên đến đỉnh điểm, sự xung đột đó đã trở thành ý thức chính trị sống động và làm sống dậy niềm khao khát về một sự chuyển hóa sâu rộng mang tính biến đổi hệ hình. Sau đây là ba nguyên nhân sâu xa mang tính quyết định để làm phát sinh cuộc cách mạng 1789.
Xem tiếp Video:
Thời đại Khai sáng – Nguyên nhân Cách mạng Pháp năm 1789 (1)
Phần 1: Nguyên nhân chính trị, kinh tế, tài chính
Biên soạn: Tôn Thất Thông – Hiệu đính: Hoàng Lan Anh
Hậu bán thế kỷ 18 là thời kỳ đầy rẫy khủng hoảng cho các chế độ cũ ở châu Âu với hệ thống kinh tế và chính trị cổ hủ lúc ấy. Những thập niên cuối của thế kỷ 18 chứa đầy những biến cố chính trị mà đôi lúc đã đạt đến đỉnh điểm của sự nổi loạn, song song với các phong trào đòi tự trị khắp nơi. Nhiều sử gia sau này đều xem hậu bán thế kỷ 18 là “thời đại cách mạng dân chủ”, mà trong đó cách mạng Pháp đã để lại dấu ấn sâu đậm nhất, lâu dài nhất. (Sử gia Anh Eric Hobsbawm)
Xem tiếp video:
Khoa học và kỹ thuật trong thế kỷ 18
Tác giả: Tôn Thất Thông
Hiệu đính: Hoàng Lan Anh
Thế kỷ 18 là thời kỳ xuất hiện rõ rệt của sự nhất thể hóa giữa thiên nhiên và lý tính. Điều này vừa là nhân vừa là quả của quá trình hợp tác và ảnh hưởng cộng sinh giữa triết học và khoa học tự nhiên. Nó khởi đầu từ giữa thế kỷ 17, để tạo nên điều kiện khung cho sự thăng hoa tột đỉnh của trào lưu khai sáng trong thế kỷ 18.
Xin xem Video:
Thời đại khai sáng – Cách mạng khoa học trong thế kỷ 17
Tác giả: Tôn Thất Thông
Hiệu đính: Hoàng Lan Anh
Phải có một khoa học phổ quát nào đó có khả năng giải thích mọi chuyện vượt lên trên trật tự và tiêu chuẩn, mà không cần phải sử dụng một phương tiện nào khác khi có vấn đề phát sinh. Điều này chúng ta có thể đạt được, không cần phải nhờ cái gì xa lạ mà chỉ cần một từ ngữ cổ xưa: toán học phổ quát. (René Descartes 1596 – 1650).
Nghe tiếp Video:
Cách Mạng Khoa Học – Những thành tố quyết định
Tác giả: Tôn Thất Thông
Trong thế kỷ 16, có lẽ ngoại trừ Copernicus và một ít học giả gần gũi của ông, còn lại hầu hết mọi người đều xem con người và quả đất là trung tâm của vũ trụ, điều mà nền khoa học Hy Lạp cổ đại đã khẳng định và được thần học Kitô xem là nền tảng lý luận. Trong vũ trụ đó, con người là thước đo của một thế giới do Thượng Đế sáng tạo ra.
Nghe tiếp Video:
Thời đại khai sáng – Copernicus và cách mạng vũ trụ
Tác giả: Tôn Thất Thông
Trong tất cả những khám phá và nhận thức, không có điều gì tác động lớn đến tâm trí con người hơn học thuyết của Copernicus. Ngay khi quả đất chưa kịp được công nhận là hình cầu và là một hệ thống khép kín, nó đã phải từ bỏ đặc quyền to lớn khi muốn trở thành trung tâm của vũ trụ. Có lẽ chưa bao giờ có một yêu cầu lớn hơn dành cho nhân loại: đối với những gì nhờ sự công nhận này mà không biến mất thành sương khói: một thiên đường thứ hai, một thế giới của sự ngây thơ trong trắng, nghệ thuật, thi ca và lòng mộ đạo. (Đại thi bá Johann Wolfgang von Goethe).
Xem tiếp video:
Thời đại Khai sáng – Cách mạng Khoa học bắt đầu như thế nào?
Tác giả: Tôn Thất Thông, tháng 10/2024
Trong thời đại khai sáng, triết gia khám phá những khoa học mới, và tất cả để phục vụ cho con người làm chủ thiên nhiên và môi trường sống chung quanh. Dùng thuật ngữ của David Hume, khai sáng là thời đại của “những khoa học đạo đức” mới mẻ: Xã hội học, tâm lý học, kinh tế chính trị học và giáo dục hiện đại (Sử gia Peter Gay).
Xem tiếp Video:
Thời Đại Khai Sáng – Thời điểm khởi đầu và chấm dứt
Tác giả: Tôn Thất Thông, tháng 8/2024
Có lẽ là điều hợp lý, khi chúng ta xem trào lưu khai sáng là thời khắc đặc biệt của lịch sử châu Âu, là sự trưởng thành của trí tuệ của con người thế tục, khi tình trạng ngu muội từng bước bị đẩy lùi, phồn vinh xã hội ngày càng được nâng cao, và thừa hưởng thành quả của kỹ thuật in ấn để tự thành hình và phát triển một lực lượng xã hội tương đối độc lập [với các định chế có sẵn]. (Giáo sư Roy Porter, Viện sĩ Hàn Lâm Viện Anh).
Xem Video trên Youtube:
Thời đại khai sáng – Hai luồng triết học chính
Tác giả: Tôn Thất Thông
Trong thời đại khai sáng, những lâu đài triết học mọc lên một cách nhộn nhịp, liều lĩnh và kiêu kỳ. Triết học trong thời đại này được vinh danh rực rỡ như chính trào lưu nghệ thuật Barock đương thời. Những tên tuổi lớn như Descartes, Spinoza, Leibniz cũng như Locke, Hobbes, Hume đại diện cho những lâu đài triết học tráng lệ. Nhưng khi đi vào bên trong để quan sát cấu trúc bản vẽ của từng lâu đài, chúng ta cũng thấy những nét đặc thù riêng. Tuy nhiên, nhìn một cách tổng thể, các lâu đài này thể hiện hai xu hướng nổi bật: Thuyết duy lý và thuyết duy nghiệm.
Xem tiếp Video:
.
Diễn Đàn Khai Phóng 