Nguồn: Edward Miller “Vision, Power and Agency: The Ascent of Ngô Ðình Diệm, 1945–54“, Journal of Southeast Asian Studies, 35 (3), October 2004, pp 433–458.
Biên dịch: Hoài Phi & Vy Huyền
Công bố trên nghiencuuquocte.net
Người điểm báo: Nguyễn Phú Lộc

Đối với nhiều người, sau vụ đảo chánh 1963 thì tên tuổi Ngô Đình Diệm không còn chỗ đứng nào nữa trong lịch sử Viêt Nam cận đại. Người miền Nam xem ông như một nhà độc tài, tham lam, gia đình trị, chủ trương đàn áp tôn giáo. Sách báo miền Bắc thì xem ông là Tổng thống bù nhìn do Mỹ dưng lên chứ không có thực tài thực lực để lãnh đạo một quốc gia, thậm chí thóa mạ ông là người tay sai bán nước. Thực tế thì như thế nào?

Ngô Đình Diệm không phải là người thiếu năng lực, bỗng dưng được đưa lên làm Thủ tướng năm 1954, mà ông đã có nhiều hoạt động chính trị hơn một thập niên trước và là một chính khách tầm cỡ thuộc giới tinh hoa (elite) của Việt Nam. Ông từng là Thương thư Bộ Lại của triều đình Huế, đã từng được Bảo Đại đề nghị làm Thủ tướng, đã từng được Hô Chí Minh đề nghị một chức vụ bộ trưởng trong chính phủ lâm thời. Ông cũng rất hăng say trong những hoạt động chính trị sau 1945 hòng tìm cho Việt Nam một giải pháp theo con đường thứ ba, một bên là chủ trương bạo lực vũ trang cướp chính quyền của Mặt trận Việt Minh, bên kia là xu hướng chính phủ Bảo Đại muốn dùng ngoại giao thương lượng để đi đến độc lập trong Liên Hiệp Pháp.

Trong loạt bài này, Edward Miller dẫn chúng ta đi tìm vết chân của Ngô đình Diệm trong thời gian 1945-1954, thời gian mà sử sách Việt Nam không nhiều, nguồn tư liệu rất hiếm hoi, sách báo miền Bắc Việt Nam thì mang tính tuyên truyền để phục vụ mục tiêu chính trị hơn là nghiên cứu khách quan. Ai đã từng là nhân chứng lịch sử giai đoạn đó, khi đọc loạt bài này sẽ thấy là Edward Miller rất nghiêm túc, không binh vực hay thiên vị chế độ Viêt Nam Cộng Hòa. Đây là một tài liệu nghiên cứu lịch sử đáng tin cậy.

Hai dịch giả Hoài Phi và Vi Huyền tỏ ra am hiểu sâu sắc giai đoạn lịch sử 1945-1954, lĩnh hội hết những vấn đề cốt lõi mà tác giả Edward Miller đã trình bày. Văn dịch rất nhẹ nhàng phóng khoáng, thuật ngữ chính xác làm người đọc dễ dàng theo dõi. Những ai nghiên cứu giai đoạn lịch sử 1945-1954 không thể bỏ qua loạt bài này được.

Loạt biên dịch bao gổm 3 bài:

• • • • Bài số 1 nói về giai đoạn cuối thập niên 1940, xem bản dịch tại đây: Con đường lên nắm quyền của Ngô Đình Diệm, 1945-54 (P1) hoặc toàn bộ bản gốc tiếng Anh ở đây: Vision, Power and Agency: The Ascent of Ngô Ðình DiêDm, 1945–54
      • Bài số 2 nói về bước lưu vong của Ngô Đình Diệm ở Mỹ, 1950-1953: Con đường lên nắm quyền của Ngô Đình Diệm, 1945-54 (P2) hoặc xem toàn bộ bản gốc tiếng Anh ở đây: Vision, Power and Agency: The Ascent of Ngô Ðình DiêDm, 1945–54
      • Bài số 3 nói về chiến dịch tranh cử thủ tướng của ông Ngô Đình Diệm, 1953-1954: Con đường lên nắm quyền của Ngô Đình Diệm, 1945-54 (P3) hoặc xem toàn bộ bản gốc tiếng Anh ở đây: Vision, Power and Agency: The Ascent of Ngô Ðình DiêDm, 1945–54

Ngưới điểm báo: Nguyễn Phú Lộc